pGermanMaps1919-1945
Na stronie tej dostępne są mapy niemieckie,
głownie Polski i innych krajów Europy Środkowej. i Wschodniej. Mapy te
tworzył przede wszystkim Reichsamt für Landesaufnahme (1921– 1945)
następca Königlich Preußischen Landesaufnahme (do roku 1918).
Uwaga: ponieważ niektóre pliki mogą być duże (do 90 Mb!), radzimy nie
otwierać większych skanów w przeglądarce (Internet Explorer, Firefox,
itd.), bo zwykle spowoduje to „zwis” programu (a czasem i komputera).
Najlepiej pobrać pliki (PRAWY klik myszy na plik i wybór opcji:
„zachowaj jako...”), po czym otwierać pobrane pliki za pomocą dowolnego
zainstalowanego programu graficznego (irfanview, photoshop, global
mapper, itd.).
Niemieckie mapy w skali 1:25 000, tzn „Meßtischblatt”, lub
„Topographische Karte” (TK) można pobrać z projektu Mapster.
Wśród poniższych skanów znajdują się też mapy innych niemieckich
instytucji:
• OKH/Gen St d. H (Oberkommando des Heeres /
Generalstab des Heeres), Chef des Kriegskarten- und Vermeßungsgewesens.
Wydział ten, równolegle do RfL, tworzył mapy, również ziem polskich i
innych. Zwykle były to przedruki przedwojennych map WIG w skali 1:100
000 (poczwórne, na wzór niemieckich arkuszy zbiorczych Einheitsblatt)
oraz w skali 1:25 000 w rożnych wariantach (powiększenia wigowskich
„setek”, przedruki polskiej mapy 1:25 000, mieszanki powiększeń mapy
WIG w skali 100K i mapy WIG w skali 25K, lub nowe mapy opracowane na
podstawie polskich materiałów przejętych po kampanii wrześniowej.
Kilkanaście przykładów takich map dostępnych jest w dziale map WIG
1:25000. Ogólnie mówiąc, o ile RfL zajmował się mapami III Rzeszy i
terenów do niej przyłączonych, wydział Chef des Kriegskarten- und
Vermeßungsgewesens drukował mapy na potrzeby niemieckiej armii, głównie
obszarów, na których toczyły się walki. Mapy tak sygnowane pochodzą z
lat 1940 – 1945.
• IV Mil.-Geo. (Abteilung für Kriegskarten und
Vermeßungswesen), zajmował się przygotowaniem materiałów, w tym map
ogólnych, szczegółowych i planów miast, dotyczących państw, które stały
się, lub mogłyby być celem ataku III Rzeszy. Uwaga: mapy oraz plany
miast wykonane przez IV Mil.-Geo zostaną przeniesione na oddzielna
pod-stronę,
• Generalstab der Luftwaffe, 7 Abteilung,
wykorzystujący istniejące już przedruki map polskich, radzieckich i
innych, np. mapy niemieckie Übersichtskarte von Mitteleuropa, jako mapy
lotnicze.
Pozostałe skany poniżej to dość przypadkowy zbiór
map turystycznych i przeglądowych różnych wydawnictw niemieckich, które
wpadły nam w ręce.
Mapy uporządkowane są chronologicznie, tzn.
(-1918), (1919-1945), następnym kryterium jest skala
Skróty
KdwR – Karte des westlichen Rußlands (1:100 000),
mapa z ok 1900 - 1921, wykorzystywana do końca II wojny swiatowej na
terenie głównie Litwy, Łotwy i Estonii
ÜvM – Übersichtskarte von Mitteleuropa (1:300
000), ok 1942 roku wydzielono część map tego typu, mniej więcej na
wschód od Królewca, jako podtyp „Osteuropa” (OstE)
KDR – Karte des Deutschen Reiches (Mapa Rzeszy
Niemieckiej), 1:100 000
OstE – Ost Europa (1:300 000)
KvM – Karte von Mitteleuropa (1:500 000)
WK – Weltkarte (1: 1 mln)
WIG – Wojskowy Instytut Geograficzny, mapa
taktyczna (1:100 000)
KPL – Königlich Preußischen Landesaufnahme ( -
1918)
RfL – Reichsamt für Landesaufnahme (1920 - 1945)
Ausg. - (Ausgabe) wydanie
uaktualnienie: 11 czerwca 2013 r
Mapa 1:25 000 (Mestischblatt).
Poniżej przedstawiamy ciekawsze skorowidze tej
mapy (część wschodnia), z roku 1940 i 1942, oraz skorowidz powojennych
wydań amerykańskich, z lat 50. pokazujący prawdopodobnie najdalszy
zasięg map tego typu na wschód. Wszystkie arkusze tej mapy dostępne są
do pobrania w Mapsterze
|
Tytuł arkusza |
Typ |
Skala |
Kolory |
Mb |
Dpi |
Rok |
Wydawca |
Uwagi |
|
Topografische
Karten (Meßtischblätter) 1:25 000
|
- |
- |
3 |
30 |
? |
1940 |
Reichsamt für Landesaufnahme |
|
|
Topografische
Karten (Meßtischblätter) 1:25 000 Östliche Hälfte |
- |
- |
3 |
18 |
? |
1942 |
Reichsamt für Landesaufnahme |
|
|
INDEX
TO GSGS 4414 (GERMANY 1:25,000) |
- |
- |
3 |
12.5 |
300 |
1944 |
Directorate of Military Survey (GSGS) |
Brytyjski skorowidz map niemieckich z 1944 r, z
"NOTES ON G.S.G.S. MAPS OF GERMANY DENMARK AND CENTRAL EUROPE"
(MARCH 1944)
|
|
OPERATIONAL
INDEX OF WESTERN & CENTRAL EUROPE FOR, 1:25,000 SCALE MAPS SHEET 2
OF 6 |
|
|
3 |
21 |
300 |
1953 |
Army Map Service (AMS) |
Ukazuje mapy pokrywające prawie cały obszar Niemiec
oraz zachodnią część Polski, tzw. „ziemie odzyskane” |
|
OPERATIONAL
INDEX OF WESTERN & CENTRAL EUROPE FOR, 1:25,000 SCALE MAPS SHEET 5
OF 6 |
|
|
|
17.3 |
300 |
1953 |
Army Map Service (AMS) |
Ukazuje wschodnie krańce zasięgu Topographische Karte,
od Litwy poprzez (praktycznie całą) Polskę, Czechosłowację i Węgry |
|
MAP
SETS PUBLISHED BY MIL.-GEO |
- |
- |
3 |
5.5 |
300 |
1950 |
Army Map Service (AMS) |
Powojenny, amerykański skorowidz niemieckiej,
specjalnych wydań map produkowanych przez IV Mil.-Geo. Skorowidz
pokazuje wydania zdobyte po wojnie w Niemczech, oraz wydania, które
został wydane, jednak nie udało się ich "przechwycić". |
Fotomapy niemieckie w skali
1:25 000 (tzw. Bildplan i Bildskizze) z lat 1939 – 1944, ze zbiorów Wydziału
Nauk Geograficznych i Geologicznych, Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w
Poznaniu, zwykle 600 lub 400 dpi.
Fotomapy te obejmowały całą III Rzeszę (w granicach do 1937 roku),
prawdopodobnie całe terytorium II RP wcielone po 1939 roku do Niemiec,
nieznany obszar Polski środkowej, oraz – również nieznany (jeszcze)
obszar Kresów.
Z wielu względów fotomapa nie dorównuje czytelnością mapie w tej
samej skali, istotne jest jednak, że pokazuje faktyczny stan na dany
rok. Nie należy się jednak spodziewać szczegółów w stylu google earth.
Na większości arkuszy brak jest daty ich wydania, podano jednak
najważniejszą informację, daty przelotów, podczas których wykonano
zdjęcia (w lewym dolnym rogu arkusza)
Fotomapy niemieckie z interesujących nas obszarów wykonane są zgodnie z
trzema typami map:
1.
Messtischblatt,
czyli “Topographische Karte” – arkusze z III Rzeszy i z terenów Polski
wcielonych do III Rzeszy mają numerację zgodną z (nową) numeracją
Messtischblattów i obejmują dokładnie obszar danego arkusza mapy (link
do skorowidza w Mapsterze)
2.
Mapy w numeracji map WIG w skali 1:100
tysięcy, po przeskalowaniu do 1:25 000. (link do skorowidza w
Mapsterze).
Numerację tego typu fotomap oparto na schemacie WIG, w uproszczeniu,
np. polski „Pas 44 Słup 27 Wieluń” = niemiecki „4427 Wielun”. Następnie
arkusz taki podzielono na ćwiartki, oznaczone kolejno:
- NW (Nordwest) – północny zachód
- NO (Nordost) – północny wschód
- SO (Suedost) – południowy wschód
- SW (Suedwest) – południowy zachód
Arkusze tych fotomap są dużo większe, niż pozostałych, i prawdopodobnie
przygotowano je w 1939 roku, „z okazji” zbliżającej się inwazji na
Polskę. Zdjęcia wykonywane były z dużej wysokości i nie są tak ostre,
mimo wysokiej rozdzielczości, jak pozostałe fotomapy.
3.
Fotomapy w numeracji map WIG w skali 1:25
tysięcy, (link do skorowidza w Mapsterze)
Numerację tego typu fotomap również oparto na schemacie WIG, w
uproszczeniu, np. polski „Pas 40 - Słup 29 – A Kutno” = niemiecki
„4029A Kutno”.
Większość tego typu fotomap datowana jest na 1944 rok.
4.
Fotomapy z Kresów. Ponieważ nie mamy jeszcze żadnych arkuszy tego typu,
można powiedzieć tylko tyle, że podzielono jest wg. systemu map
radzieckich (tzw. „system międzynarodowy”), zgodny z numeracją map 1:25
000 używaną po wojnie również w PRL.
Wielkość plików: 10 – 22 Mb.
Pozostałe fotomapy niemieckie pozyskamy z innych źródeł, dopiero w 2014
roku.
|
Niemieckie mapy z pogranicza
polsko-czeskiego, w skali 1:10 000, prawdopodobnie powstałe z
przeskalowania niemieckiej mapy podstawowej (Grundkarte w skali 1:5
000). Polskie nazwy miejscowości zostały podane w nawiasach Pliki ok 11
- 18 Mb.
Falkenberg
(1926) [Sokolec]
Tuntschendorf
(1926) [Tlumaczów]
Wünschelburg
(1926) [Radków]
____________________
Ciekawostka kartograficzna, mapa z
serii Ed 25 (Deutsches Reich). Sama treść nie jest niczym ciekawym,
jest to przeskalowana mapa polska, choc jako źródło podano skalę:
“Polnische Karte 1:75 000” i, kolejna ciekawostka, nie zamieszczono
ostrzeżenia, że mapa nie nadaje się do strzelań (artyleryjskich).
Ciekawy jest podział arkusza, Blatt Nr. 366-D-3, Radom SW, zgodny z
nowym podziałem wg. numeracji Grossblattów (Nr 366) i numeracji map w
skali 1:50 tysięcy (praktycznie niewydanych), w podziale literowym (366
A, B, C, D), które z kolei dzielić miano na ćwiartki (1, 2, 3, 4). Mapy
w takim cięciu wydano prawdopodobnie na niewielkim obszarze (okolice
Radomia, Kielc, być może też Rozwadowa), dolny obszar już w
standardowej numeracji map 1:25 tyś przejętej od WIG, tj. 4432A (czyli
wigowski Pas 44 Słup 32 A) i 4432B (Pas 44 Słup 32 B).
Wydanie prawdopodobnie ostatnie (styczeń 1945 roku)
Deutsches
Reich 1:25 000 Blatt Nr. 366-D-3 Radom SW (ok 12 Mb)
Pozostałe
arkusze tego typu (kilkadziesiąt) obejrzeć można w Mapsterze.
Mapa Niemiec (Deutsche Karte) w skali 1:50
000. (link do skorowidza i arkuszy w Mapsterze)
Mapa ta miała zastąpić przestarzałą i mało czytelną mapę Rzeszy
Niemieckiej w skali 1:100 tyś, ale nigdy nie została wdrożona na dużą
skale, (oprócz terenu płd. Niemiec, np. Bawarii, gdzie mapy w tej skali
były tworzone znacznie wcześniej). Wydanie z lat 30. XX objęło głównie
tereny wokół Berlina, wydrukowano tez ok ok. 30 - 50 arkuszy z „rejonu
dolnej Odry” i kilka na Pomorzu: próbne, małe arkusze ok. 1927/1928
roku, a większe arkusze w latach 1937 - 1939.
Mapa 1:50 000 terenów okupowanych, tzw. “Deutsche Reich, ehem. Polen”.
Link do arkuszy (kilku) w Mapsterze.
O mapie tej wiadomo bardzo niewiele. Oprócz skali nie ma nic wspólnego
z wyżej wymienioną mapą niemiecką (Deutsche Karte). Wg. niemieckich
informacji z połowy 1944 (Planheft ehem. Polnisches Raum, Juli 1944):
„Istnieją plany stworzenia mapy do kierowania ogniem artylerii na
potrzeby walczących oddziałów. Regularny arkusz mapy Ed50 pokrywa ¼
arkusza mapy typu Grossblatt Ed100. Jednak konieczność przyspieszenia
dostaw map spowodowała konieczność podziału również normalnego arkusza
Ed50 na cztery mniejsze. W ten sposób arkusz mapy Grossblatt Ed100
składa się z 4 arkuszy regularnych w skali 1:50 000 (Ed50) lub też 16
arkuszy małych w skali 1:50 000.
Oznakowanie arkuszy Ed50:
Arkusze regularne zgodne będą z numeracją Grossblattów, dodatkowo
zawierać będą literę od A do D, np. 375B
Arkusze małe zgodne będą z numeracją Grossblattów, a oprócz litery od A
do D zaopatrzone będą również w cyfrę od 1 do 4, np. 375B-3
(...)”
Wg. skorowidzów amerykańskich z lat 50. XX wieku (poniżej), w między
lutym a grudniem 1944 roku wydano kilkadziesiąt małych i co
najmniej kilkanaście dużych arkuszy tej mapy pokrywających,
sporadycznie, obszar od Polesia aż po centralną Polskę i Czechy.
Źródła, na podstawie których wykonano te mapy to: mapy WIG w skali
1:100 tyś (przeskalowane), mapy WIG 1:25 tyś, nieopublikowane przed
wojna materiały źródłowe WIG, oraz niemieckie zdjęcia lotnicze z 1944
roku.
Dostępne arkusze tej mapy (w
Mapsterze)
Skorowidze powojenne:
Tytuł arkusza |
Mb |
dpi |
Wydawca |
Uwagi |
INDEX
TO MAPS OF POLAND
DEUTSCHES REICH 1:50,000 1 of 3 |
4.8 |
200 |
Army Map Service (AMS), ok. 1951 |
Cyfry w lewym górnym rogu wydanych arkuszy oznaczają
miesiąc i rok wydania danego arkusza
Skorowidz pokazuje zasięg (niewielki) arkuszy tej mapy na wschód od
Brześcia, aż po Dawidgródek. |
INDEX
TO MAPS OF POLAND
DEUTSCHES REICH 1:50,000 2 of 3 |
4.6 |
200 |
Army Map Service (AMS), ok.
1951 |
`Skorowidz pokazuje główny zasięg tej mapy w Polsce
środkowej (między Częstochową – Radomiem – Lublinem i Tarnowem, oraz
pojedyncze arkusze na południu (Czechy, okolice Worochty). |
INDEX
TO MAPS OF POLAND
DEUTSCHES REICH 1:50,000 3 of 3 |
5.1 |
200 |
Army Map Service (AMS), ok.
1951 |
Skorowidz pokazuje zasięg mapy na Białorusi i Ukrainie
(kilka dużych i kilka małych arkuszy). |
|
|
|
|
|
Availability
of Deutsches Reich (Gen. Gouv.) 1:50,000 |
|
200 |
Directorate of Military Survey |
Skorowidz brytyjskiego Directorate of Military Survey,
pokazujący arkusze (oryginały, lub kopie) w bibliotece brytyjskiej
wojskowej służby kartograficznej w latach 50. XX wieku. Nie różni się
treścią od skorowidzów amerykańskich (choć nie uwzględnia „małych” i
„normalnych” arkuszy), jednak podaje również wzmiankę o „materiałach”,
na nowe arkusze, z Warszawy i okolic, które Niemcy nie zdażyli już
zapewne wykorzystać do stworzenia map tego terenu. |
Karte des Deutschen Reiches, tzw.
„Generalstabskarte” 1:100 000
Najbardziej znana mapa niemiecka, w wersji
4-arkuszowej często oznaczona, jako „Einheitsblatt” lub „Großblatt”.
Mapy te wydawane były przez Reichsamt fuer Landesaufnahme, a w czasie
wojny, również przez kartograficzne służby Wehrmachtu. Z tego powodu,
dużą część arkuszy wydano w łącznie kilkunastu edycjach, oraz różnych
wariantach, np jako mapę przeszkód terenowych dla wojsk panzernych,
tzw. “Panzerkarte”. Mapy z terenów “sąsiednich”, oraz państw podbitych
przez III Rzeszę, były zwykle kopiami, lub przeróbkami map tychże
państw, np. map czeskich, radzieckich, czy polskich.
Wszystkie przeskanowane arkusze dostępne są
za pośrednictwem skorowidza w Mapsterze.
Poniżej, dla orientacji, kilka oryginalnych skorowidzów tych map.
„Kreiskarten” i „Umgebungskarten”, w skali 1:100 000
Oparte na mapie „Karte des Deutschen Reiches”,
pokazują dodatkowo granice administracyjne i obiekty interesujące dla
turystów, np młodzieżowe, itd.
Wszystkie arkusze dostępne są w Mapsterze:
Kreiskarten
Umgebungskarten
Sonderkarten (w tym kilka
map “specjalnych”, jak wydanie polowe, czy mapa poligonu Mitte, itd)
Manöverkarten (mapy
wyprodukowane przy okazji manewrów)
Kilka oryginalnych skorowidzów tych map:
Niemieckie mapy ZSRR, 1939 - 1942, 1:50 000 i 1:100 000 oparte na mapach radzieckich.
Zacytuję anonimową osobę, która miała okazję widzieć dość duże zbiory
tych map: “wariantom nie ma końca”. Pojedyncze arkusze, podwójne,
poczwórne, po trzy, albo po dziewięć. Przedruki map radzieckich bez
zmian, albo z poprawkami, z dodrukiem nazw w alfabecie łacińskim,
aktualizowane z meldunków wywiadowczych a czasem ze zdjęć lotniczych,
czasem rysowane zupełnie od nowa…
Najprawdopodobniej w lecie 2013 roku udostępnimy skorowidze tych map,
jednak chwilowo mamy zaledwie kilkanaście arkuszy w obu skalach, i nie
przewidujemy większych zbiorów w tym roku.
Topografische Übersichtskarte des Deutsches Reiches 1:200 000
Mapa, która miała zastąpić – uznaną za przestarzałą – Mapę Przeglądową
Europy Środkowej (Uebersichtskarte von Mitteleuropa) w skali 1:300 000.
Z zastąpienia nic nie wyszło, niemiecka “trzysetka” dobiła do końca II
wojny światowej, podczas gdy „dwusetka” zmarła śmiercią naturalną ok.
1941 – 1943 roku, choć po wojnie wróciła do łask i rozwijana w RFN.
Wszystkie skany dostępne w Mapsterze,
zwykle w rozdzielczości 400 dpi.
Dwa oryginalne skorowidze dostępne poniżej:
Mapy z lat 1919 - 1945 w skali 1:300 000,
kontynuacja „Übersichtskarte von Mittleuropa”.
Wczesne arkusze (Frankfurt, Königsberg) to przedruki map Königlich
Preußischen Landesaufnahme, sprzed pierwszej wojny światowej. Od ok.
połowy lat 30. zaczęto kopiować mapy polskie (mapa operacyjna WIG 1:300
000), a w czasie II wojny światowej, również wykorzystywać mapy
radzieckie w skali 1:100 000 i 1:200 000. Ok. 1942 roku nastąpiło
wyróżnienie typu “Osteuropa”, a następnie “Mitteleuropa” / “Europa”.
Oprócz olbrzymiej liczby arkuszy, kolejnych wydań i uaktualnień,
istniały również wydania specjalne, z dodrukiem fortyfikacje
(Befestigungskarte), wydania wojskowo-geograficzne (Mil-Geo-Karte),
drogowe (Reichs-Autokarte), a znaczna liczba arkuszy, tzw.
Fliegerausgabe, posiada nadruk siatki lotniczej (Luftwaffe Meldenetz,
Lw.M.N, niektóre również siatkę dla myśliwców (Jägergradnetz).
Wszystkie
arkusze dostępne są w Mapsterze (UWAGA! – duży skorowidz, ładuje się
BARDZO wolno!)
(na
Mapsterze są również zestawy łączone tego typu map z lat 1939 – 1945)
Poniżej przedstawiamy kilka oryginalnych skorowidzów:
Nietypowe wydanie mapy 1:300 000:
Straßenzustandkarte
3G
Trudno określić, czy jest to wydanie z I czy z II wojny
światowej, być może wydanie polowe z 1940 – 41 r., pokazuje okolice
Łomży
Niemiecka mapa 1:500 000
Wszystkie arkusze dostępne w Mapsterze
Dwa oryginalne skorowidze:
Übersichtskarte von Europa und Vorderasien 1:800 000
Przed I wojna światową określana jako
„Operationskarte”. Mapa zarzucona na rzecz skali 1: 1 000 000 w drugiej
połowie lat 30. XX wieku.
Arkusze tej mapy dostępne w Mapsterze
Oryginalny skorowidz z 1939 roku:
ÜBERSICHTSKARTE
VON EUROPA UND VORDERASIEN
(Sonderausgabe) Weltkarte 1:1 000 000 (WK)
Arkusze tej mapy dostępne w
Mapsterze (na razie niewiele)
Oryginalny skorowidz
Niemieckie mapy administracyjne i inne
(kolejowe, drogowe, pocztowe, itd), II wojna swiatowa, w Mapsterze
Mapy
wydawnictw prywatnych w Mapsterze:
Ravensteins
Freytag und Berndt
Flemming
Mapy turystyczne, przede wszystkim z
rejonów górskich (Karkonosze, G. Sowie, itd), różnych wydawnictw
prywatnych – w Mapsterze
|